Trwają prace nad nową ustawą Prawo komunikacji elektronicznej. Jeden z jej artykułów daje aż dziesięciu różnym służbom szeroki dostęp do prywatnych danych klientów operatorów telekomunikacyjnych oraz przesyłanej korespondencji. To nie podoba się wielu osobom, które protestują i podają, że służby będą czytać treść wiadomości przesyłanych za pomocą komunikatorów internetowych.
Na stronie internetowej Sejmu RP pojawił się projekt ustawy Prawo komunikacji elektronicznej, datowany na 21 maja 2024 roku. Znajdują się w nim zapisy, które wzbudzają spore kontrowersje. Chodzi przede wszystkim o Art. 43, w którym jest mowa o udostępnianiu przez firmy telekomunikacyjne informacji przesyłanych przez ich klientów na przykład za pomocą SMS-ów czy – czego się niektórzy obawiają, choć nie ma o tym wprost mowy w ustawie – komunikatorów internetowych, a także wielu innych danych, aż 10 różnym polskim służbom. Są wśród nich następujące służby uprawnione:
Art. 43. 1. Przedsiębiorca telekomunikacyjny, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 46 ust. 1 pkt 2, jest obowiązany do:
1) zapewnienia warunków technicznych i organizacyjnych dostępu i utrwalania, zwanych dalej „warunkami dostępu i utrwalania”, umożliwiających jednoczesne i wzajemnie niezależne:
a) uzyskiwanie przez Policję, Biuro Nadzoru Wewnętrznego, Straż Graniczną, Inspektorat Wewnętrzny Służby Więziennej, Służbę Ochrony Państwa, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służbę Kontrwywiadu Wojskowego, Żandarmerię Wojskową, Centralne Biuro Antykorupcyjne i Krajową Administrację Skarbową, zwane dalej „uprawnionymi podmiotami”, w sposób określony w ust. 8, dostępu do informacji przesyłanych lub powstałych w ramach świadczonej publicznie dostępnej usługi telekomunikacyjnej:
– komunikatów elektronicznych przesyłanych w ramach świadczonej publicznie dostępnej usługi telekomunikacyjnej, nadawanych lub odbieranych przez użytkownika końcowego lub telekomunikacyjne urządzenie końcowe,
– danych abonentów związanych z komunikatami elektronicznymi przesyłanymi w ramach świadczonej publicznie dostępnej usługi telekomunikacyjnej, obejmujących:
– – dane, o których mowa w art. 296 ust. 1,
– – przydzielony numer, o ile został przydzielony, a w przypadku przyłączenia do stacjonarnej sieci telekomunikacyjnej także adres zakończenia sieci,
– – adres korespondencyjny oraz adres wskazany na potrzeby komunikacji elektronicznej, o ile zostały przez abonenta podane,– danych, o których mowa w art. 386 ust. 1 pkt 1 i 3–5, związanych z komunikatami elektronicznymi przesyłanymi w ramach świadczonej publicznie dostępnej usługi telekomunikacyjnej,
– danych lokalizacyjnych, o których mowa w art. 386 ust. 1 pkt 3, powstających lub transmitowanych w publicznej sieci telekomunikacyjnej innego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego w ramach roamingu krajowego, powstałych w związku ze świadczoną publicznie dostępną usługą telekomunikacyjną,
– danych o lokalizacji, o których mowa w art. 386 ust. 1 pkt 4, w sposób zapewniający aktualną lokalizację urządzenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na technologię świadczonej usługi, powstałych w związku ze świadczoną publicznie dostępną usługą telekomunikacyjną, niezwłocznie po otrzymaniu żądania uprawnionych podmiotów, przez okres wskazany w żądaniu następujący nie wcześniej niż po otrzymaniu żądania przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego,
b) uzyskiwanie przez uprawnione podmioty danych, o których mowa w art. 389 i art. 390 ust. 2, związanych ze świadczoną publicznie dostępną usługą telekomunikacyjną, wraz z towarzyszącymi jej powiązanymi usługami,
c) utrwalanie przez uprawnione podmioty komunikatów elektronicznych i danych, o których mowa w lit. a i b;
2) zapewnienia warunków technicznych do utrwalania i udostępniania, na własny koszt, na rzecz sądu i prokuratora, przez podmiot wskazany w postanowieniu sądu lub prokuratora, komunikatów elektronicznych i danych, o których mowa w pkt 1 lit. a i b.
Co istotne, dostęp do danych, o którym mowa powyżej, będzie mógł następować - zdaniem przeciwników tych zapisów - bez nakazu sądu, co rodzi obawy przed nadużyciami ze strony służb uprawnionych. Niektórzy podnoszą również, że proponowane przepisy są niezgodne z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, a konkretnie z Art. 51 ust.2, który stwierdza, że:
Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.
Niestety, stwierdzenie "niezbędne w demokratycznym państwie prawnym" nie jest w żaden jednoznaczny sposób zdefiniowane, więc w zasadzie można pod to podciągnąć niemal wszystko. Wiele tu zależy od pomysłowości osób tworzących nowe przepisy prawa, w tym projekt ustawy Prawo komunikacji elektronicznej.
Krytycy osób wspominających o dostępie służb do wiadomości przesyłanych za pomocą komunikatorów zarzucają im, że mylą komunikatory z komunikatem elektronicznym, o którym jest mowa w projekcie ustawy. Ci drudzy odsyłają tych pierwszych do Art. 2 ustawy Prawo komunikacji elektronicznej, w której komunikat elektroniczny zdefiniowano jako:
każdą informację wymienianą lub przekazywaną między określonymi użytkownikami za pośrednictwem publicznie dostępnych usług komunikacji elektronicznej; nie obejmuje on informacji przekazanej jako część transmisji radiofonicznych lub telewizyjnych transmitowanych przez sieć telekomunikacyjną, z wyjątkiem informacji odnoszącej się do możliwego do zidentyfikowania użytkownika otrzymującego informację.
Oprócz poznania projektu samej ustawy, warto również zajrzeć do uzasadnienia. W części dotyczącej Art.43 ust.1 czytamy:
W art. 43 ust. 1 pkt 1 lit. a dodano obowiązek udostępniania uprawnionym podmiotom danych lokalizacyjnych powstających lub transmitowanych w sieci telekomunikacyjnej innego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego w ramach roamingu krajowego oraz posiadanych przez nich danych o lokalizacji, w sposób zapewniający bieżącą i aktualną lokalizację urządzenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na technologię świadczonej usługi, co zapewni pełniejsze wykonywanie zadań przez uprawnione podmioty. Proponowana zmiana umożliwi uzyskiwanie przez podmioty uprawnione podczas realizacji kontroli operacyjnej danych lokalizacyjnych urządzenia końcowego, które działa w sieci innego przedsiębiorcy w ramach roamingu krajowego oraz zapewni dostęp do aktualnej lokalizacji niezależnie od tego czy zostało wykonane połączenie.
Wskazać należy, że w zakresie uzyskiwania danych lokalizacyjnych, wprowadzenie wymogu obligującego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego do udostępniania aktualnej lokalizacji urządzenia końcowego działającego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a także agregacji i udostępniania danych dotyczących lokalizacji urządzenia pracującego w ramach usługi roamingu krajowego (świadczonej przez innego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego), umożliwi uprawnionym służbom bieżący, efektywny i niezakłócony dostęp do danych lokalizacyjnych. To zaś umożliwi prawidłową realizację zadań wynikających z ustawowych kompetencji służb specjalnych, w szczególności w przypadku prowadzenia działań o charakterze dynamicznym. Brak przepisu mógłby spowodować, że przedsiębiorcy telekomunikacyjni będą przekazywać podmiotom uprawnionym ostatnią, posiadaną przez siebie pozycję urządzeń końcowych. Rozwiązanie to jednoznacznie rozstrzyga o obowiązku przekazywania podmiotom uprawnionym aktualnych danych o położeniu końcowych urządzeń abonenckich.
Dodatkowo wskazać należy, że obecnie przedsiębiorcy telekomunikacyjni z uwagi na treść obowiązujących przepisów mogą twierdzić, że nie mają obowiązku przekazywać danych uprawnionym podmiotom. Obecny art. 179 ust. 3 pkt 1 lit. a tiret drugie Pt wskazuje na przekazywanie danych „posiadanych przez przedsiębiorcę”. Art. 166 Pt określa podstawy przetwarzania danych o lokalizacji, wskazując przy tym w ust. 4, że dane o lokalizacji mogą być przetwarzane wyłącznie dla celów niezbędnych do świadczenia usług o wartości wzbogaconej (a świadczenie tych usług nie musi wymagać ciągłego przetwarzania danych o lokalizacji). Z uwagi na, w szczególności, na te zapisy Pt, doprecyzowano kwestie retencji w/w danych.
Natomiast wprowadzenie projektowanych przepisów dotyczących agregacji i udostępniania danych odnoszących się do lokalizacji urządzenia końcowego pracującego w ramach usługi roamingu krajowego (świadczonej przez innego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego) zapobiega powstaniu znacznych różnic w informacjach dotyczących lokalizacji takiego urządzenia, spowodowanych tym, że odległość między faktyczną lokalizacją użytkownika, a lokalizacją podaną przez przedsiębiorcę może być bardzo duża, w skrajnych przypadkach lokalizacja podawana przez przedsiębiorcę może być wskazywana nawet w innym województwie niż faktycznie użytkownik urządzenia końcowego przebywa.
Dokonano także rozszerzenia katalogu uprawnionych podmiotów. Proponowana zmiana w projekcie ustawy – Prawo komunikacji elektronicznej (Pke) wynika z wejścia w życie z dniem 14 grudnia 2022 r. ustawy z dnia 22 lipca 2022 r. zmieniającej ustawę o Służbie Więziennej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1933) w zakresie dotyczącym ujęcia w katalogu uprawnionych podmiotów, o których mowa w art. 179 ust. 3 pkt 1 lit. a ustawy – Prawo telekomunikacyjne (Pt), Inspektoratu Wewnętrznego Służby Więziennej.
W art. 43 ust. 1 pkt 2 doprecyzowano, że przedsiębiorca telekomunikacyjny nie „utrwala i udostępnia komunikaty i dane” lecz jest obowiązany do „zapewnienia warunków technicznych do utrwalania i udostępniania, na własny koszt, na rzecz sądu i prokuratora, przez podmiot wskazany w postanowieniu sądu lub prokuratora, komunikatów elektronicznych i danych, o których mowa w pkt 1 lit. a i b, co jest zgodne z praktyką.
O komentarz w sprawie opisanych wyżej zmian w polskim prawie poprosiliśmy operatorów sieci Orange, Play, Plus i T-Mobile, a także Ministerstwo Cyfryzacji, Urząd Komunikacji Elektronicznej i Rzecznika Praw Obywatelskich. Otrzymane odpowiedzi opublikowaliśmy pod tym adresem.
Zobacz: Nowy podatek od 1 lipca? Wyjaśniamy
Zobacz: Rząd zablokuje Polakom konta i wypłaty. Przepis już wszedł
Wszystkich głosujących: 6102
Źródło ankiety: Rząd prześwietli smartfony Polaków. Jest projekt ustawy
Źródło zdjęć: Andrew Leyden / Shutterstock.com
Źródło tekstu: sejm.gov.pl, X
